Mihailo Lalić i srpska etnologija: etnografija i mimezis patrijarhalnog društva u crnogorskim brdima
DOI:
https://doi.org/10.21301/eap.v12i4.10Ključne reči:
Mihailo Lalić, socijalni realizam u jugoslovenskoj književnosti, Vasojevići, dinarska zadruga, kulturno-antropološka perspektiva, crnogorski život, mimeza etnografskog pisanjaApstrakt
Polazim od još neispitane pretpostavke da u Lalićevom realističkom pisanju o stvarnom postoji i stvarna etnološka i antropološka referenca, pre svega komentari o srpskoj etnologiji iz prve polovine XX veka, njenoj tradicionalnoj paradigmi i strategiji etnografskog pisanja. Moja druga pretpostavka jeste da je u dublju strukturu Lalićevih istorijskih romana „upisan“ i žanr etnografije, koji zajedno sa drugim formalno-stilskim sredstvima, doprinosi virtuoznoj konstrukciji velikih narativa o crnogorskom svetu života u istorijskoj perspektivi. Naposletku, analiza Lalićevog diskursa otkriva da je, uprkos marksistički inspirisanoj kritici etnologije kao dela srpske nacionalne nauke, disciplina bila neizbežna tačka u narativnoj konstrukciji crnogorskog identiteta.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
Reference
Abbott, H. Porter. 2009. The Cambridge Introduction to Narrative, trans. from English by Milena Vladić. Beograd: Službeni glasnik.
Asad, Talal. 1983. Anthropological Conceptions of Religion: Reflections on Geertz. Man 18 (2)(June): 237–259.
Babović Milosav. 1984. „Znakovi u Raskidu Mihaila Lalića“ [Signs in the Rupture of Mihailo Lalić]. In Mihailu Laliću u počast [In Honour of Mihailo Lalić], 77–94. Collection of papers. Titograd: Crnogorska akademija nauka i umetnosti.
Bahtin, Mihail [Mikhail Bakhtin]. 2013. Aesthetics of Verbal Creation, redact. Averincev, S. S. and S. G. Bocharov. Trans. from Russian by Mirjana Grbić. Sremski Karlovci and Novi Sad: Izdavačka knjižarnica Zorana Stojanovića.
Bandić, Miloš I. 1965. Mihailo Lalić: povest o ljudskoj hrabrosti [Mihailo Lalić: Story of Human Courage], Titograd: Grafički biro.
Bolica, Marijan [Mariano Bolizza]. 2002. „Izvještaj i opis skadarskog sandžakata, …“ [Report and Description of the Sanjak of Scutari]. In Lenormant, F., Turci i Crnogorci [Turks and Montenegrins], 251–294. Podgorica: CID.
Brković, Jevrem. 2010. “Tajna pisaćeg stola“ [The Secret of Writing Desk]. Montenegrina, digital library of Montenegrin culture: Literature<http://www.montenegrina.net/pages/pages1/knjizevnost/jevrem_brkovic_tajna_pisaceg_stola.html>
Dašić, Miomir. 1986. Vasojevići od pomena do 1860. godine [Vasojevićs since the First Mention until 1860]. Beograd: Narodna knjiga.
Erdeljanović, Jovan. 1981. Kuči, Piperi, Bratonožići. Beograd: Slovo ljubve.
Đorđević, Tihomir. 1984a. „Maštanije u Gorskom vijencu” [Magic in Mountain Wreath]. In Naš narodni život 2, 77–79. Beograd: Prosveta.
Đorđević, Tihomir. 1984b. “Hajduk Stanko” [Outlaw Stanko]. In Naš narodni život 2, 109–117.
Đurić Janićije, Gaja Pantelić, Petar Jokić and Anta Protić. 1980. Kazivanja o srpskom ustanku 1804 [Tellings about the Serbian Uprising in 1804], ed. Dragana Samarđić. Beograd: Srpska književna zadruga.
Eriksen, Thomas Hylland. 2001. Small Places, Large Issues: An Introduction to Social and Cultural Anthropology. London and Sterling: Pluto Press.
Fabian, Johannes. 2001. Time and Other: How Anthropology Makes Its Object, trans. from English by Lazar Macura. Nikšić: Jasen.
Filipović, Milenko. 1968. „Jovan Cvijić i srpska etnologija“ [Jovan Cvijić and Serbian Ethnology]. In Cvijićev zbornik: u spomen 100. godišnjice njegovog rođenja [Cvijić’s Collection: In memory of the 100th anniversary of his birth], 27–42. Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti.
Geertz, Clifford. 1980. Negara: The Theatre State in Nineteenth-Century Bali. New Jersey: Princeton University Press.
Geertz, Clifford. 1998. „Ethos, World-View and the Analysis of Sacred Symbols”. In Interpretation of Cultures 1, 175–196. Trans. from English by Slobodanka Glišić. Beograd: Biblioteka XX vek.
Geertz, Clifford. 2010a. „‘From the Native’s Point of View‘: On the Nature of Anthropological Understanding“. In Local Knowledge: An Essays in Interpretive Anthropology, 77–94. Trans. from English by Irena Matijašević. Zagreb: AGM.
Geertz, Clifford. 2010b. „Found in Translation: On the Social History of Moral Imagination“. In Local knowledge, 53–75. Zagreb: AGM.
Goodman, Nelson. 2014. Ways of Worldmaking, trans. from English by Tomislav Kargačin. Novi Sad: Mediterran Publishing.
Gorunović, Gordana. 2007. Srpska etnologija i marksizam: naučno delo Špire Kulišića [Serbian Ethnology and Marxism: Scientific Work of Špiro Kulišić]. Beograd: Filozofski fakultet and Srpski genealoški centar.
Gorunović, Gordana. 2008. „On a not so well-tempered Marxism: ideological criticism, historical reconstructions, and a late return to ethnogenesis in the work of Špiro Kulišić“. In Studying Peoples in the People's Democracies: Socialist Era Anthropology in South-East Europe 2, eds. Mihǎilescu, Vintilǎ, Ilia Iliev and Slobodan Naumović, 307–355. Berlin: Münster: Lit.
Gorunović, Gordana. 2014. Autobiografija u kontekstu: esej iz etnografske antropologije [Autobiography in Context: An Essay in Ethnographic Anthropology]. Beograd: Filozofski fakultet and Srpski genealoški centar.
Jelić, Ilija M. 1926. Krvna osveta i umir u Crnoj Gori i Severnoj Arbaniji [Blood Revenge and Reconciliation in Montenegro and Northern Albania]. Doctoral dissertation. Biblioteka Arhiva za arbanasku starinu, jezik i etnologiju. Ed., Henrik Barić. Beograd: Izdavačka knjižarnica Gece Kona.
Jelić, Ilija M. 1929. Vasojevički zakon od dvanaest točaka [The Vasojević Law of Twelve Points]. Beograd: Srpska kraljevska akademija. Posebna izdanja, knj. LXXIII. Društveni i istoriski spisi, knj. 29.
Jelić, Ilija M. 1931. Tragovi gostinske obljube kod našega naroda [Traces of Sexual Hospitality among Our People]. Istorisko-pravna studija. Biblioteka za pravne i društvene nauke, 26. Beograd: Izdavačka knjižarnica Gece Kona.
Jokić, Petar. 1980. “Pričanja Petra Jokića o srpskom ustanku”. In Kazivanja o srpskom ustanku 1804, ed. Dragana Samardžić, 149–263. Beograd: Srpska književna zadruga.
Jović, Dušan. 1984. „Izvori i moć jezika Mihaila Lalića” [The Sources and the Power of the Language of Mihailo Lalić]. In Mihailu Laliću u počast, 187–201. Collection of Papers. Titograd: Crnogorska akademija nauka i umetnosti.
Katanić, Tomaš. 1939. Pesma o Stevu Vasojeviću. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu 14: 70–74.
Keesing, Roger M. 1974. Theories of Culture. Annual Review of Anthropology 3: 73–97.
Kovačević, Ivan. 2001a. „Veličanje prirode i ’robinzonijade’ u srpskoj književnosti krajem XVIII i početkom XIX veka“ [Glorification of Nature and ‘Robinsoniad’ in Serbian Literature at the End of the 18th and the Beginning of the 19th Century]. In Istorija srpske etnologije: prosvetiteljstvo 1 [History of Serbian Ethnology: Enlightenment], 219–224. Beograd: Srpski genealoški centar.
Kovačević, Ivan. 2001b. „’Plemeniti divljak’ u srpskoj književnosti u prvoj polovini XIX veka“ [‘Noble Savage’ in Serbian Literature in the First Half of the 19th Century]. In Istorija srpske etnologije: prosvetiteljstvo 1, 225–242. Beograd: Srpski genealoški centar.
Kovačević, Ivan. 2016. “Cvijićevi etnopsihički tipovi – od stereotipa do kulturnog obrasca” [Jovan Cvijić’s Ethno-Psychological Types: from a Stereotype to a Cultural Pattern]. In Jovan Cvijić i srpska etnologija i antropologija [Jovan Cvijić and Serbian Ethnology and Anthropology], eds. Matić, Miloš, Mladena Prelić and Marko Pišev, 81–91. Collection of Papers. Beograd: Etnografski muzej, Etnografski institut SANU, Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta.
Kuper, Adam. 1988. The Invention of Primitive Society: Transformations of an Illusion. London and New York: Routledge.
Lalević, Bogdan (priest) and Ivan Protić. 1991. Vasojevići u crnogorskoj i turskoj granici. [Vasojevićs in the Montenegrin and Turkish Borders]. Reprint edition of 1903 and 1905. Andrijevica: “Pčelar”.
Lalić, Mihailo. 1952. Usput zapisano [Written on the Fly]. Beograd: IP “Novo pokolenje”.
----------------- 1965. The Wailing Mountain (novel). New York: Harcourt, Brace and World, Inc. Trans. by Drenka Willen.
------------------ 1967. Der Berg der Klagen (novel). Berlin: Volk und Welt. Trans. by Barbara Sparing.
------------------ 1967. Klagernes Bjerg (novel). København: Fremad. Trans. by Toni Liversage.
------------------- 1969. Diable noir, mon frère (novel). Paris: Flammarion. Trans. by Mauricette and Midhat-François Begic.
------------------ 1979. Svadba [Wedding] (novel). Beograd and Titograd: Nolit and Pobjeda.
------------------ 1983. Hajka [The Chase] (novel). Lelejska gora [The Wailing Mountain] (novel). Prvi snijeg [First Snow] (short stories). Zlo proljeće [Evil Spring] (novel). Raskid [Rupture] (novel). Ratna sreća [War Fortune] (novel). Zatočnici [The Knights] (novel). Dokle gora zazeleni [Until The Hill Turns Green] (novel). Collected Works. Beograd and Titograd: Nolit and Pobjeda.
------------------ 1988. Prelazni period (dnevnik posmatrača) [Transitional Time (Diary of an Observer)]. Collected Works. Beograd: Nolit.
------------------ 1990. Odlučan čovjek [Determined Man] (novel). Beograd: Rad.
------------------ 1992. Prutom po vodi [Hitting the Water with a Stick]. Novi Sad: Dnevnik.
------------------ 1995. Epistolae seniles (staračke poslanice). Beograd: Srpska književna zadruga.
------------------1995a. „Pisac o sebi“ [Writer about Himself]. In Epistolae Seniles,. 151–155.
------------------ 2014. Gledajući dolje na drumove [Looking Down at the Roads] (novel). Selected Works. Podgorica and Novi Sad: Obodsko slovo and Artprint.
Lenormant, François. 2002. Turks and Montenegrins, trans. from French by Marina Vukićević. Podgorica: CID.
Marković, Svetozar. 1947. Pevanje i mišljenje. Realnost u poeziji [Singing and Thinking. Reality in Poetry]. Beograd and Zagreb: „Novo pokoljenje“.
Milenković, Miloš. 2016. “Cvijić kao naučno-politički uzor: o kosmopolitskom scijentizmu” [Cvijić as a Scientific and Political Role Model: Cosmopolitan Scientism]. In Jovan Cvijić and Serbian Ethnology and Anthropology, eds. Matić et al, Collection of Papers, 55–66. Beograd: Etnografski muzej, Etnografski institut SANU, Odeljenje za etnologiju i antropologiju Filozofskog fakulteta.
Miljanov, Marko. 2001. Primjeri čojstva i junaštva [Examples of Honour and Heroism]. Podgorica and Nova Pazova: Kulturni centar „Sveti Sava“ and Bonart.
Miljković Matić, Jelena. 2007. Krivična etnologija: epizoda iz istorije srpske nauke [Criminal Ethnology: An Episode from the History of Serbian Social Science]. Beograd: Institut za političke studije.
Natanson, Moris. 2012. „Introduction“. In Schutz, Alfred, The Problem of Social Reality, 21–43. Collected works. Trans. from English by Diana Prodanović Stankić. Novi Sad: Mediterran Publishing.
Naumović, Slobodan. 1998. Romanticists or Double Insiders? An Essay on the Origins of Ideologized Discourses in Balkan Ethnology. Ethnologia Balcanica 2: 101–120.
Naumović, Slobodan. 2016. “Na ramenima džinova: ogled o sudbini naučnog i primenjeno-naučnog nasleđa Jovana Cvijića u savremenoj srpskoj etnologiji i antropologiji” [On the Shoulders of Giants: An Essay on the Fate of the Legacy of Jovan Cvijić in the Areas of Science and Applied Science in Modern Serbian Ethnology and Anthropology]. In Jovan Cvijić and Serbian Ethnology and Anthropology, eds. Matić et al, 9–54. Beograd.
Niškanović, Miroslav. 2016. “Naselja srpskih zemalja/Naselja i poreklo stanovništva – kapitalni projekat za proučavanje migracija i porekla stanovništva na južnoslovenskom prostoru” [Settlements in Serbian Lands/Settlements and the Origin of the Population: a Large-Scale Project Focused on the Study of Migrations and the Origin of the Population in South Slavic Lands]. In Jovan Cvijić and Serbian Ethnology and Anthropology, eds. Matić et al,. 115–136. Beograd.
Petrov, Aleksandar. 1967. In Mihailo Lalić. Study and selection by A. Petrov [in Serbian], 5–36. Beograd: Izdavački zavod „Jugoslavija“.
Petrović, Radmila S. 1930. „’Vasojevički zakon od dvanaest točaka’ g. Ilije Jelića” [‘The Vasojević Law of Twelve Points’ by Mr Ilija Jelić]. Beograd: Narodna štamparija.
Popović, Ivan. 1954. “Neki gentilni i njima srodni termini kod Crnogoraca i Arbanasa” [Some Gentile and Related Terms among Montenegrins and Albanians]. In Radovi Naučnog društva NR Bosne i Hercegovine 2 [Works of Scientific Society of PR Bosnia and Herzegovina], 49–84. Sarajevo.
Popović, Branko. 1995. „Lalićevi autobiografski zapisi Staračke poslanice“ [Lalić’s Autobiographical Notes]. In Lalić, Mihailo, Epistolae Seniles, 161–176. Beograd: Srpska književna zadruga.
Prince, Gerald. 2011. Dictionary of Naratology, trans. from English by Brana Miladinov. Beograd: Službeni glasnik.
Radulović, Zorica. 2010. Figurativnost izraza u Lelejskoj gori Mihaila Lalića [Figurative Expression in the Wailing Mountain of Mihailo Lalić]. Riječ 3: 7–19. Nikšić.
Rakočević, Novica. 1969. Crna Gora u Prvom svjetskom ratu 1914–1918 [Montenegro in the First World War 1914–1918]. Cetinje: Istorijski institut NR Crne Gore.
Rakočević, Novica. 1983. „Lična vlast knjaza i ustavne borbe” [The Personal Power of the Prince and Constitutional Struggles]; “U predvečerje svetskog rata“ [On the Eve of the World War]. In Popov, Čedomir, Dimitrije Đorđević et al, Istorija srpskog naroda: od Berlinskog kongresa do ujedinjenja 1878–1918 [History of the Serbian People: From the Berlin Congress to Unification], pp. 208–231; 232–259. Beograd: Srpska književna zadruga.
Rihtman-Auguštin, Dunja. 1984. Struktura tradicijskog mišljenja [The Structure of Traditional Thinking]. Zagreb: Školska knjiga.
Ruyer, Raymond. 1986. The Gnosis of Princeton, trans. from French by Nada Šerban. Beograd: Prosveta.
Scholte, Bob. 1986. The Charmed Circle of Geertz’s Hermeneutics: A Neo-Marxist Critique. Critique of Anthropology 6 (1): 5–15.
Schutz, Alfred. 2012. The Problem of Social Reality, trans. from English by Diana Prodanović Stankić. Collected Works. Novi Sad: Mediterran Publishing.
Spasić, Ivana. 1998. „Interpretativna sociologija: izazovi razumevanja društvenog sveta“ [Interpretive Sociology: Challenges in Understanding of the Social World]. In Interpretativna sociologija [Interpretive Sociology], ed. Ivana Spasić, 5–32. Sociological chrestomathy. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
Spasić, Ivana. 2004. Sociologije svakodnevnog života [Sociologies of Everyday Life]. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.
Stein-Erlich, Vera. 1966. Family in Transition: A Study of 300 Yugoslav Villages. New Jersey: Princeton University Press.
Stoller, Paul. 1989. The Taste of Ethnographic Things: The Senses in Anthropology. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Šijaković, Bogoljub. 2009. Kritika balkanističkog diskursa: prilog fenomenologiji “drugosti” Balkana [A Critique of Balcanistic Discourse: Contribution to the Phenomenology of Balkan “Otherness”]. Beograd: Službeni glasnik. 4. izd. na srpskom.
Taussig, Michael. 1993. Mimesis and Alterity: A Particular History of the Senses. New York and London: Routledge.
Turner, Victor W. 1969. The Ritual Process: Structure and Anti-Structure. Chicago and London: University of Chicago, Routledge and Kegan Paul.
Vujović, Dimitrije-Dimo. 1962. Ujedinjenje Crne Gore i Srbije [The Unification of Montenegro and Serbia]. Titograd: Istorijski institut Crne Gore.
Vukosavljević, Sreten. 2012. Istorija seljačkog društva: seoske zajednice i oblici ponašanja u njima 5 [History of Peasant Society: Rural Communites and Ways of Conduct in Them], ed. Milovan Mitrović. Beograd: Službeni glasnik.
Zlatanović Sanja. 2009. Literary Work of Bora Stankovic and Vranje: Identity Strategies, Discourse and Practices. Glasnik Etnografskog instituta SANU 57 (1): 51–69.
##submission.downloads##
Objavljeno
Kako citirati
Broj časopisa
Sekcija
Licenca
Ovaj rad je pod Creative Commons Autorstvo-Deli pod istim uslovima 4.0 Internacionalna licenca.
ERIH PLUS - European Reference Index for the Humanities
World Cat
AnthroSerbia
